ریاحین الشریعة (کتاب)

ریاحین الشریعه
اطلاعات کتاب
نویسنده	ذبیح الله محلاتی
موضوع	معرفی بانوان دانشمند شیعه
زبان	فارسی
اطلاعات نشر
ناشر	دارالکتب الاسلامیه
تاریخ نشر	۱۳۶۹ش

رَیاحینُ الشَّریعَه در ترجمه بانوان دانشمند شیعه تألیف ذبیح الله محلاتی(۱۳۱۰-۱۴۰۶ق)، کتابی به زبان فارسی است که بیشتر به معرفی بانوان دانشمند شیعه می‌پردازد. مولف، کتاب را با شرح زندگانی حضرت زهرا(س) آغاز و با مناقبی از او به پایان داده است. وی دو جلد نخست را به زنان نامدار از خاندان اهل بیت(ع) اختصاص داده و در جلدهای بعدی بانوان شیعه را به ترتیب الفبا معرفی کرده است. در جلد پایانی نیز به زنان مشهور و صاحب اثر غیرشیعی، از زمان حضرت آدم تا دوره قاجار پرداخته است.

از ویژگی‌های این اثر، توضیح مختصری است که نویسنده در آغاز و پایان هر جلد درباره محتوای آن جلد و جلد بعدی ارائه کرده است. دارالکتب الاسلامیه این کتاب را در ۶ جلد چاپ کرده است.

نویسنده

مولف ریاحین الشریعه، ذبیح الله محلاتی(تولد۱۳۱۰ق) است که علاوه بر این کتاب آثار دیگری چون کشف الغرور او مفاسد السفور یا وظیفه زنان، مآثر الکبرا فی تاریخ سامرا، فرسان الهیجاء و... را از خود برجای گذاشته است.

محلاتی در ۱۴۰۶ق/۱۳۶۴ش درگذشت، پیکر او در صحن امامزاده حمزه ری و در کنار شیخ جعفر خندق آبادی به خاک سپرده شد.

محتوا

موضوع این کتاب در شرح حال بانوان دانشمند شیعه است. به گفته محلاتی بسیاری از شخصیت‌های زن شیعه که در منابع دیگر نیامده است در این کتاب معرفی شده‌اند.

جلد نخست و نیمی از جلد دوم این کتاب به القاب، کنیه‌ها، ولادت، معجزات، مناقب، سیره و اخلاق و کیفیت شهادت حضرت زهرا(س) می‌پردازد. نیمه دوم، جلد به زندگانی حضرت آمنه، خدیجه، ام سلمه، عایشه، دختران پیامبر(زینب، ام کلثوم و رقیه) و فضه خادم آن حضرت اختصاص دارد.

جلد سوم این کتاب سه فصل دارد؛ در فصل نخست درباره مادران ائمه به اختصار توضیحاتی داده شده است. نویسنده در فصل دوم زندگی حضرت زینب(س) شامل ولادت کنیه‌ها والقاب، علم، فضایل، وقایع کربلا، خطبه‌ها، سخنرانی‌ها در کوفه و شام و... مطالبی ارائه نموده است و در ادامه این فصل به بررسی شخصیت سایر بانوان کربلا می‌پردازد.

از فصل سوم به بعد وارد بررسی شخصیت و شرح حال بانوان دانشمند شیعه می‌شود، فصل سوم جلد سوم به حرف الف بانوان شیعه می‌پردازد.

جلد چهارم از حرف ب تاآخر حرف عین و جلد پنجم از حرف ف تا آخر الفبا را شامل می‌شود.

در فصل دوم جلد ۵ و جلد ششم به شرح حال مشاهیر بانوان امت‌های گذشته مثل حوا، ساره همسر ابراهیم، آسیه همسر فرعون تا عصر قاجار چون پروین اعتصامی پرداخته است. مولف در مقدمه جلد ششم می‌گوید این جلد اختصاص به بانوان شیعه ندارد، بلکه هر بانویی که کمال، شهرت یا آثاری داشته است را معرفی کرده است. او سرانجام کتاب را با مناقبی از حضرت زهرا(س) به پایان می‌برد.

منابع

مولف در نگارش این کتاب از منابع بسیاری استفاده کرده است؛ وی در مقدمه جلد اول به استفاده از به منابع ذیل اشاره دارد و علائم اختصاری هر کدام را بیان می‌کند:

جلد عاشر بحار (چاپ قدیم)، با علامت اختصاری «ر»
ناسخ التواریخ علامت اختصاری «نا»
خصایص فاطمیه علامت اختصاری «یص»

مترجم علاوه بر منابع مذکور، در لابه لای مطالب هر جا که از منبع خاصی استفاده کرده است در درون متن به آن استناد می‌کند و در همان‌جا به ذکر منبع می‌پردازد.

روش

روش تنظیم این کتاب به صورت الفبایی است و هر جا که چند اسم مشابه بوده به ترتیب حرف اول نام، الفبایی مرتب شود. نظم جلدهای سوم تا پنجم که به احوال بانوان دانشمند شیعه اختصاص دارد، الفبایی و بر اساس نام کوچک افراد است که با کلمه بنت و سپس نام پدر از یکدیگر متمایز می‌شود.

مؤلف از بانوان دانشمندی که نام آنها را نمی‌دانسته با عنوان بانو و در ذیل حرف ب یاد کرده است. مولف در ابتدای هر جلد راجع به مطالب آن جلد توضیح مختصری داده، در انتهای هر جلد راجع به موضوع همان جلد و مطالب جلد بعدی نیز توضیح مختصری داده است.

وضعیت چاپ

به گفته آقا بزرگ، انتشارات دارالکتب الاسلامیه این کتاب در سال ۱۳۶۹ق در ۵ جلد چاپ کرده است. نسخه‌ای ۶ جلدی از این کتاب نیز موجود است که چاپ ۱۳۷۰ش دارالکتب الاسلامیه در شناسنامه ج۶ درج شده است. و خود مولف نیز به جلد ششم اشاره دارد.

پانویس

↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۳.
↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۳.
↑ احمدی، گلشن ابرار، ۱۳۸۴ش، ج۵، ص۴۸۱.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۳.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۳.
↑ نک: محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵، ج۲، ص۲.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۴-۵.
↑ ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵
↑ نک: محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۴، ص۲.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵.
↑ ریاحین الشریعه، ج۶، ص۲۹۴
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵، ج۶، ص۵.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۶، ص۵.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۶، ص۲۹۶.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵.
↑ آقا بزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴.
↑ ریاحین الشریعه، ج۴، ص۲
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵، ج۲، ص۲، ج۳، ص۲، ج۴، ص۲، ج۵، ص۲، صفحات نخست و پایانی تمامی مجلدات.
↑ آقا بزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۶، شناسنامه.
↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۶، ص۵.

منابع

محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعه در ترجمه بانوان دانشمند شیعه، دارالکتب الاسلامیه، طهران.
آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، دارالاضواء، بیروت، ۱۴۰۳ق.
احمدی، مهدی، گلشن ابرار، قم، نورالسجاد، ۱۳۸۴ش.*

پیوند به بیرون

[1] آقابزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴.

[2] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۳.

[3] آقابزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۳.

[4] احمدی، گلشن ابرار، ۱۳۸۴ش، ج۵، ص۴۸۱.

[5] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۳.

[6] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۳.

[7] نک: محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵، ج۲، ص۲.

[8] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۴-۵.

[9] ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵

[10] نک: محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۴، ص۲.

[11] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵.

[12] ریاحین الشریعه، ج۶، ص۲۹۴

[13] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵، ج۶، ص۵.

[14] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۶، ص۵.

[15] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۶، ص۲۹۶.

[16] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵.

[17] آقا بزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴.

[18] ریاحین الشریعه، ج۴، ص۲

[19] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۱، ص۵، ج۲، ص۲، ج۳، ص۲، ج۴، ص۲، ج۵، ص۲، صفحات نخست و پایانی تمامی مجلدات.

[20] آقا بزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴.

[21] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۶، شناسنامه.

[22] محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۶، ص۵.

کتاب‌های تراجم شیعه (بر اساس تاریخ درگذشت نویسنده)
قرن ۱۱ق	مجالس المؤمنین (۱۰۱۹ق)
قرن ۱۲ق	امل الآمل (۱۱۰۴ق) • الدرجات الرفیعة (۱۱۲۰ق) • ریاض العلماء (۱۱۳۰ق) • تعلیقة امل الآمل (۱۱۳۰ق) • تتمیم امل الآمل (۱۱۹۷ق)
قرن ۱۴ق	قصص العلماء (۱۳۰۲ق) • تذکرة العلماء (۱۳۰۲ق) • خیرات حسان (۱۳۱۳ق) • روضات الجنات (۱۳۱۳ق) • تذکرة القبور (۱۳۳۹ق) • انوار البدرين (۱۳۴۰ق) • آینه دانشوران (۱۳۵۴ق) • تکملة امل الآمل (۱۳۵۴ق) • تحفة الاحباب (۱۳۵۹ق) • الفوائد الرضویة (۱۳۵۹ق) • هدیة الاحباب (۱۳۵۹ق) • الکنی و الالقاب (۱۳۵۹ق) • مراقد المعارف (۱۳۶۵ق) • معارف الرجال (۱۳۶۵ق) • علمای معاصرین (۱۳۶۷ق) • اعیان الشیعة (۱۳۷۱ق) • مستدرکات اعيان الشيعه (۱۳۷۱ق) • ریحانة الادب (۱۳۷۳ق) • مصفی المقال (۱۳۸۹ق) • طبقات اعلام الشیعة (۱۳۸۹ق) • شهداء الفضیلة (۱۳۹۰ق) • مکارم الآثار (۱۳۹۶ق)
قرن ۱۵ق	ریاحین الشریعة (۱۴۰۶ق) • گنجینه دانشمندان (۱۴۲۱ق) • موسوعة طبقات الفقهاء • تذکرة الاعیان • تاريخ العلماء عبر العصور المختلفة • شخصيت‌های اسلامی شيعه • معجم رجال الفکر و الادب • موسوعة عظماء الشيعه
/